بزرگنمایی:

استان لرستان از نظر جود آثار تاریخی و باستانی به دیار مفرغ معروف است. مفرغ‌های لرستان تنها یک آثار هنری ساده نیستند بلکه گنجینه وسیع و گرانبهایی هستند که دنیایی از افکار، عقاید، باورها، صنعت، هنر، شیوه‌های زندگی و افکار و اعتقادات اجتماعی و فرهنگی، دینی و غیره در آن‌ها نهفته است.

به گزارش دیار مفرغ، در خصوص جنس این فلز باید گفت مفرغ یا برنز قدیمی‌ترین آلیاژی است که انسان آن را تهیه کرده‌ است، زیرا در معادن مس معمولاً فلز مس به‌طور طبیعی با قلع به صورت یک آلیاژ طبیعی وجود دارد به همین دلیل معمولاً نخستین ابزارهای مصنوعی فلزی که در قدیم توسط بشر ساخته شده غالباً از برنز است.

مفرغ لرستان، محصول هنر قومی کوهستانی است که آمیخته به چابکی و چیره‌دستی و الهام از طبیعت خدادادی داشته‌اند. نیروی تخیل این هنرمندان باستانی در روش کارشان اعجاب انگیز بوده که در انعکاس آن بر روی آثار مفرغی به‌وضوح نمایان است. 

برای نخستین‌بار در دهه 1920 و از طریق سوداگران اشیای عتیقه و در بازارهای شهر هرسین و کرمانشاه و متعاقب آن در تهران، مفرغ لرستان وارد بازار اشیای عتیقه شد و به جهانیان معرفی شد و اکنون در بسیاری از موزه‌های جهان مجموعه‌ای از این آثار وجود دارد. به این ترتیب اشیایی که از کوهستان‌ها، معابد و محوطه‌های باستانی مناطق شمالی لرستان (نواحی کوهدشت، الشتر، چگنی و نورآباد) به دست آمده بود، زینت‌بخش موزه‌های تاریخی دنیا شد تا جایی که در موزه لوور فرانسه یک تالار فقط به مفرغ‌های لرستان اختصاص داده شده و موزه‌های شیکاگو، فیلادلفیا و متروپولیتن نیز میزبان این آثار هستند.

این در حالی است که مجموعه اشیای مفرغی موجود در موزه ملی ایران مربوط به لرستان نیز به علت کثرت و تنوع، یکی از کاملترین و ارزشمندترین مجموعه‌های دنیا محسوب می‌شود. در موزه ملی ایران هزار شی‌ء مفرغی متعلق به لرستان و در موزه‌های خارجی نیز هزار شی‌ء مفرغی دیگر از این استان وجود دارد که مجموع این 2 هزار شیء را از طریق کاووش‌های باستان شناسان به دست آمده‌اند.

کاربرد مفرغ‌سازی اهمیت هنر برنز کاری لرستان، انتقال هنر و سنن اجدادی، انتقال مفاهیم و موضوعات مشترک مذهبی و بیان قانون‌مندی‌هایی است که برای همه اقوام سوارکار، جنگاور و کشاورز دنیای قدیم، به نحوی تحسین‌انگیز، دل‌نشین، پسندیده و ستودنی بوده‌است.

اشیا، وسایل و ابزار به جا مانده از هنرمندان خردمند زاگرس، بسیار و بی‌شمار است که از آن‌ها می‌توان به جنگ‌افزارهایی شامل خنجر، شمشیر، گرز و... ساز و برگ سوارکاری، وسایل زینتی و انواع ظروف و وسایل پذیرایی مخصوص اشاره کرد.

ایران دارای پیشینه بسیار طولانی در امر ذوب سنگ معدن و استخراج فلز مس است، آثار بدست آمده از تپه قبرستان دشت قزوین متعلق به نیمه دوم هزاره پنجم پیش از میلاد، تپه علی‌کش در دهلران، تپه سیلک، تل ابلیس در بخش مرکزی رشته کوه‌های کرمان و کاوش‌های بمپور و شهداد گویای این مطلب است.

فلز کاران قدیمی به مرور در راستای بهره‌گیری از عناصر و ترکیب آنها، به ماده‌ای محکم تر از آلیاژ مس و قلع دست یافتند که اصطلاحاً برنز نامیده می‌شود. بدین ترتیب برنز به صورت یکی از برجسته‌ترین صنایع فلات ایران درآمد. عصر برنز در ایران به سه دوره فرعی تقسیم می‌شود که عبارتند از عصر برنز قدیم از 2 تا سه‌هزار سال پیش از میلاد، عصر برنز میانه از 1600 تا 2000 سال پیش از میلاد و عصر برنز جدید از 1200 تا 1600 پیش از میلاد.

مفرغ‌های کشف شده در لرستان گواه قدمت و تاریخ چندهزار ساله سکونت بشر در این منطقه و همچنین چیره‌دستی، هنر و ذوق سرشار سازندگان آن‌هاست. 

مفرغ کاری لرستان وسیله‌ای برای انتقال هنر و سنن اجدادی، انتقال مفاهیم و موضوعات مشترک مذهبی و بیان قانونمندی‌هایی بوده که همه اقوام سوارکار، جنگاور و کشاورز دنیای قدیم را در بر می‌گیرد.

معرفی و حفاظت از این آثار ماندگار تاریخی لرستان در اولویت اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان قرار دارد و در همین راستا با پیگیری‌های انجام شده 10 اثر مفرغی استان اواخر بهمن‌ماه سال گذشته در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

 این آثار شامل تبرزین مفرغی با نقش انسان، تبرزین مفرغی با نقش شیر، چاغو تیزکن با نقش بز کوهی، خنجر مفرغی، دسته چاغو تیزکن با نقش سر اسب، دسته چاغو تیزکن با نقش سر شیر، سر کلنگ مفرغی، سرعلم مفرغی، قوری لوله‌دار مفرغی و لیوان مفرغی هستند.

با ثبت این 10 اثر مفرغی، تعداد آثار مفرغی لرستان در فهرست آثار ملی به 14 اثر رسیده است.