بزرگنمایی:

(بررسی چرایی تغییرات در کابینه عربستان و تاثیر آن در روابط با ایران)

یادداشت : مهدی حسنوند

پس از رسوایی قتل خاشقچی، ولیعهد سعودی بر اثر واکنش بی‌سابقۀ بین‌المللی به این قتل، موقعیت‌اش به طور جدی تضعیف شده و در مقابلِ فشارهای پیدا و پنهان دولت ترامپ و متحدانش کاملاً آسیب‌پذیر به نظر می‌رسد. از این رو، بعید بود او بتواند با حفظ مواضع خود در برابر فشارها مقاومت کند. او برای حفظ جایگاه سیاسی خود باید نرمش و حرف شنوی بیشتری از خود نشان دهد؛ خون ریخته شده تنها با قربانی کردن چند تن از مقامات سطح بالای تیم او مثل عادل الجبیر پاک میشد؛ این تغییرات مفاهیم و پنداره های زیر را همراه خود دارد.

-1 تغییر راهبرد سیاست خارجی عربستان پس از «سه گانه ناکامی ها»؛ ناکامی در یمن، سوریه و حصر قطر نشان داد که سیاست خارجی تهاجمی هزینه گزافی برای عربستان خواهد داشت. بنابراین می توان انتخاب العساف را نخستین گام برای عقب نشینی از رویکرد تازه دانست. سیاست خارجی تهاجمی جای خود را به دیپلماسی درون گرای اقتصادی داده است.

-2 انتخاب یک عضو اقتصادی به عنوان وزیر امور خارجه عربستان نمی تواند با بازسازی سوریه و عراق در عصر پساداعش بی ارتباط باشد. به عبارت دیگر عادل الجبیر متخصص فضای امنیتی و سیاسی بوده، اما اکنون با تغییر فضا از امنیتی به اقتصادی نیاز به یک دیپلمات کارکشته اقتصادی احساس می شد.

-3سال گذشته همزمان با موج گسترده بازداشت اعضای خاندان سعودی در چارچوب "مبارزه با فساد"، ابراهیم العساف نیز بازداشت شد، او به همراه سایر اعضای خاندان سلطنتی مدتی را در هتل کارلتون به اتهام دریافت رشوه در مناقصه توسعه حرم مکی سپری کردند.

پس از مدتی اعلام شد اتهامهای وارده به وی درباره فساد مالی در زمانی که وزیر دارایی بوده است، درست نبود به همین دلیل او پس از گذشت زمانی کوتاه آزاد شد. می توان حدس زد که در نظام فرد محور عربستان، عذاب وجدان سلطان و فرزندش، از باب تطهیر العساف از اتهامات وارده نیز در انتخاب وی تاثیر گذار بوده است. فراموشی قتل ناشیانه و سبعانۀ خاشقچی نیازمند تجربه و پرونده پاک العساف است.

-4 عادل الجبیر در سخنرانی خود در «همایش امنیتی منامه» در بحرین بیان می‌کند که گفتگوهای اخیر وین، هیچ تغییری در موضع ریاض مبنی بر لزوم برکناری اسد از قدرت نداده و مطلوب این است که "او همین بعد از ظهر برود. هرچه زودتر بهتر".

به نظر میرسد پس از هفت سال و خرج میلیاردها دلار پول نفت عربستان در جنگ داخلی سوریه، عربستان تسلیم واقعیت های موجود در منطقه شده است.

به هیچ وجه جایز نیست که ساده و فانتزی به تحلیل تغییرات کابینه عربستان پرداخته شود. اما انتخاب العساف می تواند منجر به اعتدال در دیپلماسی سعودی با دیگر کنشگران منطقه از جمله ایران شود. همه ی نشانه ها گویای این واقعیت است که عربستان بر سکّوی یک تغییر فاز و نوعی تحول پارادایمی قرار دارد.

اما آینده روابط ایران و عربستان در سایه ی این تحول پارادایمی چگونه خواهد بود؟

1-هر چند آتش گداخته بحران‌های خاورمیانه از افغانستان تا لیبی، زیر خاکستر، پنهان است. اما شعله جنگ‌های نیابتی در آینده کاهش خواهد یافت.

-2 رقابت ما و عربستان، تابع منافع متضاد یا غیر مشترک ما، در قالب روندهای امنیتی سیاسی و اقتصادی، در منطقه، ادامه خواهد یافت. عربستان همکار دولت ناپایدار ترامپ، برای تحریم و فشار بیشتر بر ما خواهد ماند. از این رو، مساله کنترل کمیت و جریان انرژی  توسط امریکا با همکاری العساف، پیگیری خواهد شد.

 -3 به سبب همکاری در معامله قرن و دلبری از شخص دونالد ترامپ، عادی سازی پذیرش رژیم اسراییل ادامه خواهد یافت. تعامل با روس‌ها در خرید سلاح از آن ها، تضمین امنیت سوریه و کنترل بازار انرژی در اولویت های سیاست خارجی سعودی خواهد بود.

4-رصد فعالانه تحرکات ترکیه، ایران و اسراییل، به عنوان مهم‌ترین بازیگران منطقه‌ای برای ریاض، ادامه خواهد یافت. لذا تکنولوژی و توان موشکی ایران، قدرت نامتقارن هوایی و دریایی و زمینی و نحوه ی همکاری با محور مقاومت زیر ذره بین عربستان خواهد بود.